مهارت انتخاب رشته تحصیلی و شغل

مشاوره تحصیلی در مقاطع مختلف

اهداف مشاوره تحصیلی
مشاوره تحصیلی دوره اول متوسطه

در این دوره دانش آموز نیاز به مشاوره انتخاب رشته دارد که باید با دادن راهنمایی های لازم توسط اولیا، مدیران، معلمان و مشاوران دورنمای انتخاب رشته برای ورود به دوره های بعدی تحصیلی به وی ارائه شود. بنابراین باید در مورد رشته های تحصیلی آموزش دوره دوم متوسطه و ضوابط ورود به هر یک و ارتباط هریک از رشته های تحصیلی دانشگاهی و ارتباط این رشته ها با مشاغل مختلف جامعه اطلاعات جامع و دقیقی به دانش آموزان ارایه شود.
خودشناسی از نظر شناخت علایق استعدادها و خصوصیات شخصیتی که بتواند بر اساس آن در دوره های بعدی تصمیم گیری کند، نیز از جمله نیازهای داش آموزان این دوره است. بعضی از دانش آموزان دوره های اول متوسطه بنا به دلایلی مایل و یا قادر نیستند که به ادامه تحصیل بپردازند تا وارد دوره دوم متوسطه شوند. این گروه از دانش آموزان نیازمند کسب اطلاعات شغلی هستند. در این ضمینه مشاور ضمن آشنا کردن دانش آموزان با امکانات شخصی و خانوادگی شان برای دیدن دوره های کار آموزی آنها را راهنمایی می کند.
هدف عمده خدمات راهنمایی در دوره متوسطه شامل ارائه  اطلاعات لازم درباره ی محیط فیزیکی مدرسه، برنامه درسی متعدد، دروسی که در هرسال ارائه می شود، شرایط و ضوابط لازم برای قبول شدن و فارغ التحصیلی از دبیرستان، ارزش گذاری برای ادامه تحصیلات، فرصتها و شرایط ورود به دوره های تحصیلی بعد از دبیرستان است. مشاور مسولیت دارد با آگاهی دادن به دانش آموزان در زمینه های شخصی، تحصیلی و شغلی آنها را توانمند سازد تا قادر باشند تصمیم های مناسبی بگیرند.
ضرورت مشاوره تحصیلی در زمینه انتخاب رشته

رتبه نخست رشته علوم تجربی در آزمون سراسری نودوپنج؛ دانشجوی رشته مهندسی برق دانشگاه شریف بود. متأسفانه تحقیقات نشان داده است که اغلب انتخابهایی که دانش آموزان در زمینه رشته تحصیلی خود در مقطع مدرسه و نیز رشته دانشگاهی خود انجام می‌دهند عاری از هر گونه دلیل منطقی و اطلاعات مناسب است.
 معیارهایی که دانش آموزان در چنین مواردی برای انتخابهای خود برمی‌گزینند ملاکهایی کاذب و نامناسب و اساساً بر اساس انتخابهای دیکته شده ی اطرافیان است به همین دلیل یک مشاور تحصیلی آگاه و حرفه ای می تواند به دانش آموز در انتخاب رشته دانشگاهی منطبق با استعدادها و خواسته های او کمک شایانی نماید. 
فاکتورهایی که در انتخاب مشاور باید به آن توجه داشته باشید

انتخاب مشاور تحصیلی خوب
- صرفه جویی در هزینه ها
بسیاری از خانواده‌ها و دانش آموزان، مشاوره تحصیلی را در واقع هزینه ای بیهوده می‌پندارند و فکر می‌کنند این زیاد درس خواندن است که موفقیت را در پی دارد. در صورتی که یکی از ویژگی های داشتن یک مشاور تحصیلی مناسب این میباشد که دانش آموز را از سرگردانی در میان انبوهی از تبلیغات محصولات و کلاس‌های آموزشی بیرون آورد.
 در واقع باعث میشود تا دانش آموز در انتخاب منابع عملکرد درستی داشته باشند و از صرف هزینه های اضافی و گیر افتادن در دام کسانی که هدفشان تنها سودجویی و کسب فروش بیشتر محصولات است نیفتد.

 - ندادن برنامه ی درسی مشترک

در صورتی که میخواهید یک مشاور تحصیلی مناسب انتخاب کنید حتمأ در این موضوع دقت کنید که مشاور تحصیلی شما به تمامی دانش آموزانش برنامه‌ی یکسانی ندهد. در صورتی که این طور باشد مشخص میشود که مشاور شما برای شما زمان کافی را نمیگذارد. در واقع حتی اگر در ابتدای کار برنامه ها مشترک بود بعد از گذشت مدتی از زمان مشاوره نباید برنامه های اشخاص با یکدیگر یکسان باشد.
- پیگیر بودن
پیگیر بودن مشاور نیز بسیار مهم میباشد. سعی کنید با مشاور تحصیلی کار کنید که حداقل در بازه های زمانی کوتاه با شما در تماس باشد و شما را فراموش نکند. مشاور خوب کسی است که از شرایط های فردی تک تک دانش آموزانش آگاهی داشته باشد.

 - برنامه های درسی کوتاه مدت

یک برنامه درسی برای مدت زمان طولانی مناسب نمی‌باشد. یک برنامه ریزی مناسب باید بر اساس شرایط دانش آموز و زمان بندی او با نزدیک شدن به امتحانات، کنکور و... متغیر باشد. همچنین مشاورانی که برنامه های درسی بلند مدت میدهند باعث میشود که ارتباط بین مشاور و دانش آموز از بین برود. 
 و این موضوع به شدت در نتیجه ی دانش آموز تأثیر گذار است. در واقع مشاور شما باید در دسترس باشد که در صورتی که شما به مشکلی برخورد کردید بهترین راهکار را به شما بدهد. اگر این اتفاق بیفتد دانش آموز میتواند با کیفیت مطالعه کند.

 - تسلط به مباحث انگیزشی

یکی از مهم‌ترین مهارت‌های مشاور تحصیلی دادن امید و انگیزه برای ادامه‌ی کار به دانش آموزان است. در صورتی که دانش آموز از لحاظ انگیزشی دچار مشکل شد مشاور باید بتواند بر روی دانش آموز تأثیر بگذارد و بتواند انگیزه ی ادامه‌ی کار را در دانش آموز ایجاد کند.
اهمیت رسیدن به شغل ایده‌ال با انتخاب رشته صحیح
حتماً میدانید که شغل آینده شما در انتخاب رشته امروزتان نهفته است. از این جهت اهمیت انتخاب رشته در تعیین شغل آینده شما روشن است. ولی به چه دلیل شغل آینده اینقدر مهم است؟ بی تردید بخش مهمی از ماهیت و شخصیت شما به وسیله شغلتان تعیین میشود . یک شغل خوب همچنین نیازهای روحی و عاطفی شما را برآورده میکند و در کنار این ها، درامد شما که قرار است معیار توسعه و در عین حال ابزار گذران زندگی و امرار معاشتان باشد، از طریق یک شغل خوب به دست می‌اید .
از سوی دیگر اگر به اطرافیان خود توجه کنید می بینید که بخش عمده ای از وقت آنان بطور مستقیم یا غیر مستقیم صرف شغلشان میشود . بدین ترتیب اهمیت دیگر شغل شما در این است که بخش چشمگیر از عمرتان صرف آن خواهد شد.
شناخت رشته های دانشگاهی و دانشگاه های شهرهای متفاوت و کسب اطلاعات درباره‌ی سطح علمی و امکانات رفاهی دانشگاه ها همچنین بعد مسافت شهرها تا شهر داوطلب.
شناخت رشته تحصیلی با توجه به اینکه سالهای تحصیلی فرد طبق همین شناخت رقم می خورد بسیار دارای اهمیت است برای این که داوطلب باید در مورد رشته تحصیلی، ماهیت درسی، آینده شغلی و تحصیلی آن همچنین، وضعیت ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر آن رشته اطلاعات داشته باشند تا بتوانند تصمیم گیری درست انجام دهند. مطالعه دقیق دفترچه میتواند در انتخاب درست داوطلبان کمک بسیار کند.
به علایقتان توجه داشته باشید
به حرف های مردم عامه توجه چندانی نداشته باشید. احتمال اشتباه بودن این صحبت ها بسیار زیاد است. حتماً رشته ای که  آن را انتخاب می کنند بایستی رشته ای باشد که میزان حد اقلی علاقه را به آن داشته باشید. انتخاب رشته را صرفا از روی چشم و هم چشمی و مطرح شدن یک رشته بعنوان رشته ای تاپ در جامعه انجام ندهید. علاقه بایستی وجود داشته باشد.
 

مهارت انتخاب رشته تحصیلی و شغل

تاریخچه مشاوره شغلی
در گذشته انتخاب مشاغل توسط افراد بسیار متفاوت‌تر از شرایط کنونی بوده است. جوانان خانواده معمولا مشاغل و حرفه خود را به صورت موروثی از پدران خود دریافت می‌کردند و در نتیجه مشاوره شغلی چندان مفهوم و اهمیتی برای آنان نداشت. اما با شروع پیچیده‌تر شدن جوامع، گسترش یافتن حرفه‌ها و مشاغل متعدد، تخصصی‌تر شدن حرفه‌ها و احساس نیاز به همخوانی بین توانایی فرد و نوع حرفه، نیاز مراکز صنعتی و … به افراد ماهر، افزایش بی‌رویه جمعیت جوان کشورها و افزایش دانش آموزان و … زمینه و احساس نیاز بوجود فرآیندی با عنوان راهنمایی شغلی را فراهم ساخت.
بطور کلی آغاز کلی فرآیند مشاوره با کارهای فرانک پارسونز در سال های 1907 تا 1908 که او را پدر راهنمایی شغلی و حرفه‌ای می دانند در شهر بوستون آمریکا بود. البته قبل از پارسونز نیز فعالیت های پراکنده‌ای در زمینه راهنمایی شغلی و سایر مشاوره ها بطور غیر رسمی و بخصوص در مدارس انجام می‌گرفت. پارسونز یک مرکز راهنمایی حرفه‌ای تأسیس کرد. به دنبال آن اولین مجله حرفه‌ای یعنی بولتن در سال 1915 میلادی انتشار یافت. در سال 1917 میلادی شرکت فعالانه آمریکا در جنگ جهانی اول ایجاب نمود که آن کشور افراد متخصص را در زمینه‌های گوناگون تربیت و به میدان های جنگ روانه کند. در آن زمان بالا بودن هوش به عنوان اولین ویژگی برای انتخاب افراد مورد نظر بکار گرفته شد.
در ایران شروع به کار مشاوره به صورت مقدماتی به سال های 1337 تا 1350 بر می‌گردد که رفته رفته کامل تر شده است. تربیت مشاوران و اعزام آنان به مدارس راهنمایی تحصیلی، تهیه بروشورهای شغلی و استفاده از فعالیت های مختلف جهت آشنا سازی دانش آموزان به ویژگی های خود و مشاغل، از جمله کارهای انجام گرفته در این زمینه بوده است. علاوه بر اینکه بر اساس اهداف مشاوره شغلی بازپروری های شغلی و دوره های ضمن خدمت برای مشاغل مختلف بوجود آمد، که طی آنها تلاش می شد کارآیی و توانایی افراد مشغول در حرفه های مختلف را بالا ببرند.
مشاوره شغلی برای چه کسانی مفید است؟
از دیدگاه تخصصی می توان گفت که مشاوره شغلی برای همه افراد بسیار اهمیت دارد. چه کسانی که در جستجوی شغل هستند و چه آنهایی که به دنبال جایگاه و درآمد بهتری هستند. اما در نهایت مشاوره برای دسته دوم بسیار کارآمدتر خواهند بود، زیرا با توجه به تخصصی که دارند می توانند وضعیت حرفه ای افراد را به نحو شگفت آوری تغییر دهند. مشاوره شغلی در صورتی که به شکل واقع بینانه و از طریق کارشناسان خبره و موسسات معتبر صورت بگیرد تاثیرات شگرفی بر افزایش میزان درآمد و بهبود موقعیت اجتماعی افراد از طریق حرفه به جای خواهد گذاشت.

خدمات مشاوره شغلی

در مشاوره های شغلی خدمات متنوعی ارائه می شود. این خدمات براساس شرایط افراد و انتظارات آنها از شغلی که می خواهند متفاوت است. اولین و مهم ترین کاری که مراکز مشاوره شغلی انجام می دهند آنالیز بازار کار بر اساس الگوریتم های اختصاصی خودشان است. همچنین با توجه به زمان حال بازار کار، آینده آن را نیز براساس الگوریتم های مختلف مورد ارزیابی قرار می دهند. این بررسی ها داده های زیادی را در اختیار کارشناسان قرار می دهند که با تبدیل آنها به اطلاعات می توان در زمینه یافتن کار و یا تغییر آن برای متقاضیان آگاهی سازی کرد.
مشاوره شغلی سازمانی
مشاوره شغلی در بحث سازمانی نیز معنا دارد. در سازمان مشاور شغلی به بررسی پست ها و سمت های سازمانی پرداخته و با انجام مصاحبه ها و گرفتن تست های روانشناسی و شخصیت شناسی مناسب از کارکنان به شناخت کاملی می رسد و بهترین شغل برای هر فرد در آن سازمان را مشخص می کند. این کار مشاوره شغلی علاوه بر افزایش کارآیی و بهره وری کارکنان سازمان، رضایت شغلی آنان را نیز فراهم می کند.

ویژگی های مشاور شغلی

مشاور شغلی باید شنونده و روانشناس خوبی بوده و مهارت های ارتباطی و پرسش گری مناسبی نیز دارا باشد. او باید شناخت کامل و خوبی از مشاغل مختلف، ویژگی ها، شرایط بازار کار و…آنها داشته و با همه روش ها و فنون شناسایی ویژگی ها و شخصیت افراد نیز آشنا باشد. در واقع باید انسان شناس متبحری باشد.

وظایف مشاور شغلی

به طور کلی وظایف مشاور شغلی عبارتند از  :شناسایی و ارزیابی توانایی ها، استعدادها و علایق مراجعانآشنا کردن مراجعان با موارد آموزشی و شغلی از جمله رشته های تحصیلی، ویژگی های شغلی، شرایط درآمدی شغل و…مصاحبه با مراجعان و گرفتن تست های روانشناسی و شخصیت شناسی برای شناخت صحیح ویژگی ها و خصوصیات آنهاکسب سایر اطلاعات لازم در مورد شرایط زندگی، شرایط محل کار، مشاغل موجود در سازمان (در بررسی کارکنان سازمانی) و… مراجعانراهنمایی و کمک به مراجعان در انتخاب رشته تحصیلی یا شغل مناسببرنامه ریزی عملی برای افراد برای رسیدن به اهداف و حمایت از آنهاجستجو و کسب اطلاعات لازم در صورت نیاز

نقش مشاور شغلی در انتخاب صحیح شغل

برای رسیدن به این شغل مناسب، کسی که می تواند به افراد کمک کند، مشاور شغلی است. مشاور شغلی استعدادها و امکانات و خصوصیات روانی و جسمی فرد را در نظر گرفته و شغلی را که متناسب و سازگار با آنها باشد را به او پیشنهاد می کند. در واقع مشاور شغلی آشنایی کامل با مشاغل مختلف دارد و با دریافت و بررسی اطلاعات مربوط به توانایی ها، استعدادها، امکانات و شرایط فرد متقاضی، بهترین شغل را برای او می یابد.
مشاوره شغلی در مراحل مختلف زندگی افراد نقش متفاوتی دارد. در مورد دانش آموزی که هنوز رشته تحصیلی و آینده شغلی خود را انتخاب نکرده، مشاور شغلی به بررسی دقیق ویژگی های شخصیتی، استعداد و توانمندی ها، علایق و شرایط خانوادگی او پرداخته و با توجه به آنها، رشته تحصیلی و به دنبال آن شغل مناسب او را تشخیص و او را در جهت مناسب قرار می دهد.
مشاور شغلی در مورد فرد شاغلی که به شغل خود علاقه دارد ولی از وضعیت فعلی راضی نیست و یا دانشجویی که به رشته خود علاقه دارد ولی نمی داند برای ورود به شغل چه کار کند، وظایف متفاوتی دارد. مشاور شغلی به او کمک می کند تا از طرفی جنبه های مختلف شغل خود از جمله زمینه های کارآفرینی، رشد شغلی، راه های افزایش درآمد و… و از طرف دیگر توانمندی ها و استعدادهای خود را به خوبی بشناسد. بر اساس این اطلاعات راه های مناسب بهبود وضعیت شغلی و پیشرفت را به او نشان می دهد.

زمان اقدام به مشاوره شغلی

با توجه به گسترش یافتن مشاوره شغلی و احساس نیاز شدید به آن به صورت برنامه ریزی های کلی تلاش می‌شود از همان دوران تحصیل گام های اولیه راهنمایی شغلی برداشته شود. سال اول دبیرستان معمولا زمان رسمی برای شروع آشنا سازی دانش آموزان با مشاغل و حرفه‌های مختلف است که به صورت فعالیت های کلاسی، تهیه بروشورهای شغلی، بازدید از مشاغل مختلف و برگزاری اردوها انجام می‌گیرد و تلاش می‌شود با ارائه اطلاعات کافی به دانش آموزان در مورد مشاغل مختلف و همچنین در نظر گرفتن توان و استعدادهای خود به انتخاب رشته تحصیلی بپردازند.